Taal verbindt: Internationale bijeenkomst in Hildesheim over taalonderzoek

Taal verbindt: Internationale bijeenkomst in Hildesheim over taalonderzoek

In september 2025 vond ‘Talking September’ plaats aan de Universiteit van Hildesheim, een opmerkelijk evenement voor internationaal taalonderzoek. Bij het Departement Taal- en Informatiewetenschappen vonden vier wetenschappelijke conferenties plaats. Deelnemers uit meer dan tien Europese landen, maar ook uit de VS, Mexico, China en Saoedi-Arabië kwamen zowel ter plaatse als online samen. De onderwerpen van de conferenties waren onder meer centrale ontwikkelingen, toekomstige vragen en innovatieve oplossingen met betrekking tot het onderwerp taal.

Een van de hoogtepunten was de KONVENS-conferentie, die zich richtte op de kansen en uitdagingen van kunstmatige intelligentie in de computationele taalkunde. Centrale vragen over ethiek, de toepassing van machinaal leren en het probleem van discriminerend taalgebruik werden hier besproken. Het belang van uitlegbare AI en nieuwe corpusbronnen werd benadrukt om bij te dragen aan sociale participatie. Een ander belangrijk onderdeel van ‘Talking September’ was de UCCTS-conferentie, waar het verband tussen vertaalwetenschap en contrastieve taalkunde werd besproken.

Innovatieve benaderingen in de taalkunde

Bij UCCTS werden innovatieve methoden zoals eye-tracking en machine learning besproken. Er waren intense debatten over het efficiënte en onschadelijke gebruik van AI in het vertaalproces, evenals over de overweging van klassieke vormen van vertaling en barrièrevrije communicatie. Daarnaast vond de EBSN-conferentie plaats, die ging over de Beat Generation en de relevantie van literaire vertalingen voor identiteit, protest en mondiale netwerken.

De jaarlijkse conferentie van de Society for Applied Linguistics (GAL) ging over migratie, meertaligheid en het gebruik van AI in de taaldidactiek. Onderzoek naar conversatie- en mediataalkunde en democratieeducatie werden benadrukt als basis voor sociale participatie. Het resultaat van dit grote aantal conferenties is duidelijk: taal geeft actief vorm aan maatschappelijke ontwikkelingen. Inclusie, meertaligheid en sociale cohesie worden onder de huidige sociale en politieke omstandigheden steeds belangrijker.

Vooruitgang en uitdagingen op het gebied van machinevertaling

Recente bijeenkomsten benadrukten ook de vooruitgang op het gebied van machinevertaling, die aanzienlijk krachtiger is geworden dankzij de ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie. Neurale netwerken zijn de sleutel tot deze evolutie omdat ze de structuur van het menselijk brein nabootsen en grote hoeveelheden gegevens nodig hebben voor training. Deze neurale machinevertalingstechnologie (NMT) die tegenwoordig wordt gebruikt, is aanzienlijk efficiënter gebleken dan eerdere, op regels gebaseerde methoden, die vaak faalden vanwege de complexe structuren van natuurlijke talen.

De kwaliteit van deze vertalingen is zo sterk verbeterd dat Microsoft in 2018 rapporteerde dat hun neurale vertaalsysteem ‘menselijke gelijkheid’ had bereikt bij het vertalen van Chinees naar Engels. Er blijven echter uitdagingen bestaan, met name de dubbelzinnigheid en het gebrek aan context van natuurlijke talen. Ondanks deze hindernissen wordt automatische vertaling gezien als een nuttig hulpmiddel voor een basiskennis van teksten in vreemde talen.

Bovendien zijn cloudgebaseerde vertaaldiensten toegankelijk via mobiele apparaten. In-ear vertalers, zoals de Google Pixel Buds, maken mondelinge communicatie mogelijk, maar zijn ook gevoelig voor fouten. Projecten zoals het Human Language Project en het EU-project INTERACT hebben tot doel machinevertaling in te zetten voor sociale participatie en de software verder te ontwikkelen.

Samenvattend blijft de verwerving van vreemde talen belangrijk om directe communicatie en interculturele empathie te bevorderen. De conferenties ‘Talking September’ illustreren op indrukwekkende wijze hoe nauw het onderwerp taal verbonden is met maatschappelijke ontwikkelingen en actuele uitdagingen. Vooruitgang op het gebied van AI en machinevertaling biedt kansen, terwijl het tegelijkertijd nodig is menselijke vertalers niet te verwaarlozen wat betreft creatieve en culturele nuances.